قرار داد هوشمند چیست و چگونه از آن استفاده می‌شود؟
شاید وقتی در سال 1996 آقای نیک سزابو ایده‌ی اولیه‌ی قرارداد هوشمند را ارائه داد، فکرش را هم نمی‌کرد که روزی همین فناوری تبدیل به انقلابی در عرصه‌ی تکنولوژی تبدیل شود. آقای سزابو که یک کارشناس کامپیوتر و رمزنگاری محسوب می‌شود چندین سال بر روی تکمیل و اجرای این ایده زمان گذاشت؛ اما در آن زمان هنوز بستر مناسبی برای اجرای قرارداد هوشمند وجود نداشت. این مسئله در سال 2009 و با معرفی شبکه بلاک‌چین و بیت‌کوین بر طرف شد و بالاخره فضایی برای رشد و استفاده از این تکنولوژی به وجود آمد و مشخص شد که قرارداد هوشمند چیست. امروز روز هم که این نوع قراردادها دارد به‌خوبی راه خود را جهان تکنولوژی پیدا می‌کند و افراد زیادی در سراسر جهان با این فناوری آشنا هستند.
فهرست محتوا
حالا سؤال اصلی که پیش روی ما قرار دارد این است که اصلاً قرارداد هوشمند چیست و به چه دردی می‌خورد؟ شما با خواندن این مقاله به پاسخ هر دوی این سؤال‌ها می‌رسید. ما در این مقاله قصد داریم تا به صورتی جامع به بررسی قرارداد هوشمند و کارکردهای آن بپردازیم. با ما همراه باشید.
این قرارداد چیست و چرا به درد ما می‌خورد؟!
قرارداد دیجیتال به پروتکلی گفته می‌شود که توسط یک یا چند برنامه‌نویس کدنویسی می‌شود. و بر روی بستر بلاک‌چین اجرایی می‌گردد و وظیفه‌اش اجرای دقیق و کامل یک قرارداد میان دو نفر است. این تعریف تخصصی و کمی سخت قرارداد هوشمند است. اما اجازه بدهید کمی راحت‌تر به این سؤال پاسخ بدهیم.
شما برای خرید یک فنجان قهوه معمولاً به کافه‌ای می‌روید و آنجا یک نفر واسطه برای شما در ازای دریافت مبلغی قهوه آماده می‌کند. حالا تصور کنید همین قهوه را از یک دستگاه فروش قهوه‌ی خودکار بگیرید. در این وضعیت دستگاه نیاز شما به‌واسطه را حذف می‌کند و با کدنویسی‌ای که برایش تبدیل شده پول را از شما دریافت کرده و در ازای آن به شما قهوه می‌دهد. قرارداد هوشمند نیز تا حدی شبیه به همین دستگاه عمل می‌کند.
یعنی در طی یک معامله این قرارداد داده‌های موردنیاز از دو طرف معامله را دریافت می‌کند و به شکلی کاملاً شفاف و ایمن معامله را انجام داده و موارد درخواستی هر دو طرف معامله را به آنها تحویل می‌دهد. قرارداد دیجیتال این پروسه را بدون هیچ دخالت انسانی انجام می‌دهد و به دلیل ثبت این قراردادها بر روی بستر بلاک‌چین، هم توسط تمام اعضای بلاک‌چین قابل‌مشاهده است، هم این که پس از انتشار قرارداد داخل بلاک‌چین غیرقابل‌تغییر است.
این موارد باعث می‌شود یک قرارداد دیجیتال جدای از دقت بالا از امنیت بسیار بالایی نیز برخوردار باشد و همین موضوع نیز باعث افزایش اعتبار و فراگیرشدن قرارداد هوشمند شده. پس با ما همراه باشید تا به دقت بررسی کنیم که قرارداد هوشمند چیست.
قرارداد هوشمند چه تفاوتی با قرارداد سنتی دارد؟
یکی از ساده‌ترین مثال‌ها برای نشان‌دادن سازوکار قرارداد دیجیتال دستگاه‌های اتوماتیک فروش محصول است. مانند دستگاه فروش بلیت یا حتی دستگاه فروش خودکار نوشابه. در تمامی این دستگاه‌ها واسطه حذف شده. پس یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های میان قرارداد سنتی و هوشمند حذف واسطه‌هاست.
حذف این واسطه‌ها به لطف بستر بلاک‌چین و ساختار مالی غیرمتمرکز (DeFi) اتفاق افتاده در قراردادهای سنتی اما همواره نیاز به یک واسطه وجود دارد. در قراردادهای امکان تغییر و یا حذف نیز وجود دارد و ممکن است یکی از طرفین قرارداد به‌سادگی زیر قولش بزند یا خلاف مفاد قرارداد عمل کند. درصورتی‌که اگر بدانیم یک قرارداد هوشمند چیست، خواهیم فهمید که به‌هیچ‌عنوان امکان فسخ یک‌طرفه یا تقلب وجود ندارد و هر دو طرف باید به قرارداد احترام بگذارند.
توکنایز کردن چیست و چه کاربردی دارد؟
یک قرارداد دیجیتال از چه اجزایی تشکیل شده است؟
برای اینکه بفهمیم قرارداد هوشمند چیست، اول باید اجزای آن را بشناسیم. هر قرارداد هوشمندی بر پایه این پنج مورد تشکیل می‌شود که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
-
امضاکنندگان یا طرفین قرارداد
هر دو طرف قرارداد که قصد انجام یک معامله را با یکدیگر دارند. هرکدام از این طرفین می‌توانند با امضای دیجیتال خود اعلام کنند که قرارداد تأییدیه آنها را دارد.
-
موضوع قرارداد
یک قرارداد هوشمند باید به موضوع قرارداد و اطلاعات مربوط به آن دسترسی کامل داشته باشد. مثلاً اگر دو نفر قصد معامله‌ی یک NFT را در ازای مبلغی مشخص را داشته باشند، باید به قرارداد دسترسی به فایل اصلی NFT را بدهند.
-
شرایط قرارداد
شرایط و ضوابط یک قرارداد هوشمند یا دیجیتال به زبان برنامه‌نویسی نوشته می‌شود. به‌عنوان‌مثال در بلاک‌چین اتریوم از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی استفاده می‌شود. این شرایط شامل قوانین، تخفیف‌ها و یا خسارات احتمالی است و معمولاً با فضای قرارداد دارای تناسب است. همین موضوع به خوبی به ما نشان می‌دهد که یک قرارداد هوشمند چیست.
-
اوراکل
اوراکل به سیستمی گفته می‌شود که اطلاعات را از خارج بلاک‌چین به قرارداد منتقل خواهد کرد. مثلاً در قراردادی که مربوط به سهام بورسی می‌شود یک سایت معتبر بررسی نوسانات بازار بورس داخل قرارداد تعریف می‌گردد.
-
پلتفرم اختصاصی
به‌طورکلی یک قرارداد اول در یک بستر اختصاصی ساخته می‌شود و سپس برای اجرا بر روی یک بستر رسمی مانند بلاک‌چین اتریوم قرار می‌گیرند
یک قرارداد دیجیتال بر روی چه بستری اجرا می‌شود؟
ما در واقع داریم در مورد بستری صحبت می‌کنیم که قرار است قرارداد بر روی آن منتشر بشود. این مورد یکی از حایز اهمیت ترین موارد برای فهم این که یک قرارداد هوشمند چیست به حساب می‌آید. اولین چیز موردنیاز این است که این بستر توانایی پشتیبانی از سیستم رمزنگاری داده‌ها را داشته باشد. در این صورت دو طرف قرارداد می‌توانند با استفاده از کدهای رمزگذاری شده قرارداد را تأیید و اجرا بنمایند.
نکته‌ی بسیار مهم بعدی این است که بستری که قرارداد بر روی آن تعریف می‌گردد باید هم به‌صورت غیرمتمرکز باشد و کاملاً شفاف عمل بکند. در این صورت طرفین یک قرارداد می‌توانند راحت به یکدیگر اعتماد بکنند.
باتوجه‌به نکاتی که در بالا به آنها اشاره شد می‌توان نتیجه گرفت که بلاک‌چین بهترین بستر برای اجرای یک قرارداد هوشمند به حساب می‌آید. چرا که هم کاملاً شفاف است و هم به‌صورت غیرمتمرکز فعالیت می‌کند.
جدا از این موارد بستر ما باید دارای گواهی‌های SSL و HTTPS نیز باشد. در کل می‌توان گفت که امنیت یکی از ارکان اصلی انتخاب بستر برای قرارداد دیجیتال به حساب می‌آید.
مزایای قرارداد هوشمند چیست؟
در پایین تعدادی از مهم‌ترین مزایای یک قرارداد هوشمند چیست را بررسی خواهیم کرد.
-
امنیت بالا
در یک سیستم رمزگذاری شده که بر روی بلاک‌چین قرار می‌گیرد امکان هک و سرقت داده‌ها وجود ندارد. پس وقتی بفهمید که قرارداد هوشمند چیست، منوجه می‌شوید که امن است!
-
حذف واسطه‌ها
مهم‌ترین ویژگی یک قرارداد هوشمند همین است که تنظیم و اجرای آن نیاز واسطه ندارد و یک معامله به‌سادگی تنها با وجود دو طرف قابل انجام است.
-
وجود اعتماد میان طرفین
وقتی در بستری معامله می‌کنیم که در آن امکان تقلب و یا فسخ یک‌طرفه و چیزهایی ازاین‌دست وجود ندارد، می‌توانیم شاهد افزایش اعتماد میان طرفین نیز باشیم.
-
کاهش هزینه
با حذف‌شدن عوامل واسطه مانند دفاتر اسناد رسمی و بنگاه‌های معاملات ملکی، دیگر خبری هم هزینه‌های دریافتی توسط آنها نیز نخواهیم بود.
-
تنوع قرارداد هوشمند
شما در انتخاب نوع قرارداد هوشمند دستتان به‌شدت باز است و بسته به نیازتان می‌توانید یک قرارداد انتخاب نمایید.
-
کارآمد بودن و راحتی در مقایسه با قرارداد سنتی
این قراردادها دیجیتال هستند و جابه‌جایی آنها بسیار راحت‌تر از قراردادی کاغذی و سنتی است. حتی در این قراردادها نیازی نیست که دو طرف قرارداد در یک مکان واحد حضور داشته باشند. همین ویژگی خودش به‌تنهایی یکی از بهترین مزایای قرارداد دیجیتال به حساب می‌آید.
ایرادات این قرارداد
صدالبته که قراردادهای هوشمند نیز خالی از هیچ عیب و ایرادی نیستند. این تکنولوژی هنوز در حال پیشرفت است می‌توان گفت که این انقلاب دنیای تکنولوژی هنوز در آغاز مسیرش قرارداد. در ادامه برخی از مهم‌ترین ایرادات این نوع از قرارداد را بررسی خواهیم کرد.
-
خطای انسانی
در این وضعیت ممکن است که یک برنامه‌نویس هنگام تنظیم قرارداد دچار خطا بشود. حالت دیگر امکان اصلاح قرارداد نیز به دلیل ثبت‌شدن بر روی بلاک‌چین وجود ندارد و ممکن است همین خطای انسانی باعث بروز مشکلاتی در ادامه بشود.
-
عدم تأیید توسط دولت‌ها و نهادهای قانونی
متأسفانه، هنوز قرارداد هوشمند توسط هیچ دولت یا نهادی به رسمیت شناخته نشده و ما نمی‌دانیم موضع رسمی آنها نسبت به این موضوع چیست. اما احتمال زیادی وجود دارد که در ادامه نهادهای رسمی نیز به موضوع قرارداد هوشمند ورود کنند. هرچند که هنوز این اتفاق نیفتاده.
-
بالابودن هزینه تنظیم یک قرارداد
نوشتن و تنظیم یک قرارداد هوشمند نیاز به فردی دارد که به کدنویسی و قوانین و ساختار بلاک‌چین کاملاً مسلط است. نیاز به فردی بامهارت بالا باعث افزایش هزینه‌های تنظیم این قرارداد می‌شود.
-
کاهش حریم خصوصی
اطلاعات در داخل یک بلاک‌چین برای تمام کاربران آن بلاک‌چین قابل‌مشاهده است. همین موضوع با این که باعث بالارفتن امنیت قرارداد هوشمند می‌شود؛ اما امکان نقض حریم شخصی طرفین قرارداد و مفاد آن را نیز به وجود می‌آورد.
-
امکان ایجاد مشکل در اوراکل‌ها
معمولاً یک اوراکل مربوط به یک شبکه متمرکز است و امکان دست‌کاری اطلاعات در آن وجود دارد. به همین دلیل هم پیشنهاد می‌شود از اوراکلی استفاده کنید که کاملاً امن و معتبر باشد. با شناخت اوراکل بهتر می‌فهمیم که قرارداد هوشمند چیست.
یک قرارداد هوشمند کجا کاربرد دارد؟
واقعیت امر این است که هر چه روبه‌جلو حرکت کنیم کاربرد یک قرارداد هوشمند نیز بیشتر می‌شود. امروزه اما این نوع قرارداد در خرید ارز دیجیتال، انتخابات و رای گیری، مالکیت معنوی (کپی‌رایت) ماشین‌های خودران و … استفاده می‌شود. پس این موضوع در نهایت اهمیت زیادی دارد که بفهمیم قرارداد هوشمند چیست.
چند نمونه قرارداد هوشمند با کیفیت
از میان قراردادهای هوشمند خوب، می‌توان به قرارداد هوشمند اتریوم، کاردانو، پولکا دات، آرگو، الگوراند و الروند اشاره کرد.
نکته پایانی
در مورد قرارداد هوشمند ما هنوز در ابتدای مسیر قرار داریم. هنوز نکاتی برای بهبود عملکرد و گسترش دامنه‌ی این نوع از قرارداد وجود دارد. این نوع قرارداد اما روزبه‌روز دارد جایگاهی بهتر از قبل برای خودش به وجود می‌آورد. شما نیز اگر که قصد دارید تا قراردادی امضا کنید بهتر است تمام جوانب امر را به‌خوبی بسنجید و ببینید قرارداد هوشمند چیست تا بعدتر به مشکلی بر نخوردید. از این که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید از شما ممنونیم.